Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου
καθιερώθηκε από την ΙΒΒΥ, τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα, το
1966, την ημέρα των γενεθλίων του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν
(2 Απριλίου 1805), με σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το
διάβασμα και να στρέψει το βλέμμα όλων στο παιδικό βιβλίο.
Από
τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της IBBY ετοιμάζει ένα
μήνυμα και μία αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο.
2010
«Ήταν ένα μικρό καράβι που ήταν αταξίδευτο...»
«ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ. ΒΡΕΣ ΤΟ!»
Συγγραφή Eliazer Casino
Εικονογράφηση Noemi Villamuza
Του Eliacer Cansino
(Ισπανία)
«Ήταν ένα μικρό καράβι, που ήταν αταξίδευτο…
Κι έκανε ένα μακρύ ταξίδι… σε πεντ’ έξι εβδομάδες…
Μάθαμε να παίζουμε και να τραγουδάμε προτού μάθουμε να διαβάζουμε. Στον τόπο μου, εμείς τα παιδιά τραγουδούσαμε αυτό το τραγούδι προτού καταφέρουμε να συλλαβίσουμε. Πιανόμασταν σ’ ένα κύκλο στο δρόμο και οι φωνές μας παράβγαιναν με κείνες των τζιτζικιών, καθώς τραγουδούσαμε ξανά και ξανά για το μικρό καράβι και τον καημό του που ήταν αταξίδευτο.
Καμιά φορά, φτιάχναμε χάρτινα καραβάκια, τα ρίχναμε στους νερόλακκους και τ’ αφήναμε να βουλιάξουν χωρίς ποτέ να φτάσουν στη στεριά.
Έμοιαζα κι εγώ με μικρό καράβι αραγμένο στους δρόμους της γειτονιάς μου. Περνούσα τ’ απογεύματα πάνω σε μια στέγη, κοιτώντας το ηλιοβασίλεμα, έκανα όνειρα για το μέλλον - χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνω αν έψαχνα στο άπειρο ή μέσα στην καρδιά μου – και φανταζόμουν έναν κόσμο πανέμορφο που δεν γινόταν ακόμα να τον αντικρίσω.
Πίσω από κάτι κουτιά, σε μια αποθήκη του σπιτιού μου, ήταν ένα βιβλίο που ήταν κι αυτό αταξίδευτο, αφού κανείς δεν το είχε διαβάσει. Έτσι, ποτέ δεν του είχα δώσει σημασία, δεν είχα προσέξει καν πως ήταν εκεί. Ένα χάρτινο καραβάκι, κολλημένο στη λάσπη. Ένα μοναχικό βιβλίο, κρυμμένο σ’ ένα ράφι, πίσω από χαρτόκουτα…
Μια μέρα, καθώς έψαχνα κάτι, το χέρι μου άγγιξε τη ράχη του βιβλίου. Αν ήμουν βιβλίο, έτσι θα μιλούσα για κείνη τη στιγμή: «Μια μέρα, το χέρι ενός παιδιού άγγιξε το κάλυμμά μου κι εγώ ένιωσα τα πανιά μου ν’ ανοίγουν, άρχισα να ταξιδεύω!»
Τι έκπληξη, όταν η ματιά μου έπεσε τελικά επάνω του! Ήταν ένα μικρό βιβλίο με κόκκινο κάλυμμα και χρυσά γράμματα. Το άνοιξα με λαχτάρα, λες κι ανακάλυψα ένα σεντούκι με θησαυρό κι ανυπομονούσα να δω τι είχε μέσα. Δεν απογοητεύτηκα. Μόλις άρχισα να το διαβάζω, κατάλαβα πως μου υποσχόταν περιπέτειες. Τα κατορθώματα του ήρωα, οι καλοί και οι κακοί, οι εικόνες με τις φράσεις από κάτω που τις κοίταζα πάλι και πάλι, οι κίνδυνοι, οι εκπλήξεις… όλα με ταξίδευαν σ’ έναν κόσμο άγνωστο και συναρπαστικό.
Έτσι έγινε κι ανακάλυψα πως πίσω από το σπίτι μου ήταν ένα ποτάμι, και πίσω από το ποτάμι μια θάλασσα, και σ’ εκείνη τη θάλασσα ένα καράβι ετοιμαζόταν να σαλπάρει. Το πρώτο εκείνο καράβι το έλεγαν Ισπανιόλα[1], μα θα μπορούσε να λεγόταν και Ναυτίλος, Ροσινάντε[2], Καράβι του Σεβάχ του Θαλασσινού, ή Μεγάλο Καράβι του Χάκελμπερι… Όλ’ αυτά, όσο κι αν περνάει ο καιρός, θα βρίσκονται πάντα εκεί, περιμένοντας μια παιδική ματιά, κάποιο παιδί να τα προσέξει, για ν’ ανοίξουνε πανιά και να σαλπάρουν…
Μην περιμένεις άλλο, λοιπόν! Τρέξε και διάλεξε ένα βιβλίο. Διάβασέ το και θ’ ανακαλύψεις ότι, όπως ακριβώς λέει εκείνο το τραγούδι, που τραγουδούσα όταν ήμουνα παιδί, δεν υπάρχει καράβι, όσο μικρό κι αν είναι, που κάποτε δεν έρχεται ο καιρός να μάθει να ταξιδεύει.
Μετάφραση.: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2011
Το 2011 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα της Εσθονίας. Το μήνυμα το έγραψε η πολυβραβευμένη Εσθονή συγγραφέας Aino Pervik, που γεννήθηκε στην Εσθονία το 1932. ΄Εχει γράψει 47 βιβλία για παιδιά, από τα οποία τα πιο γνωστά είναι τα: Arabella – mereroovlitutar (Αραμπέλα, η κόρη του πειρατή, 1982), Kallisharra Q (Αγαπητέ Κύριε Q, 1992) Presidendilood (Ιστορίες για τον πρόεδρο, 2009). ΄Εργα της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γερμανικά, στα Ιαπωνικά, στα Λιθουανικά και στα Ρωσικά.
Την αφίσα τη φιλοτέχνησε ο Εσθονός εικονογράφος Juri Mildeberg, που γεννήθηκε στο Ταλίν το 1965. Έχει εικονογραφήσει ως τώρα 20 βιβλία κι έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις. Οι εικονογραφήσεις του εκπέμπουν ζεστασιά, χιούμορ και μυστήριο.
Aino Pervik (Εσθονία)
“Όταν ο ΄Αρνο και ο πατέρας του έφτασαν στο σχολείο, τα μαθήματα είχαν ήδη αρχίσει.”
Στην πατρίδα μου την Εσθονία όλοι σχεδόν ξέρουν απ’ έξω αυτή τη φράση. Είναι η πρώτη γραμμή από ένα βιβλίο με τίτλο Η ΄Ανοιξη. Κυκλοφόρησε το 1912 και ήταν γραμμένο από τον Εσθονό συγγραφέα Oskar Luts (1887 – 1953).
Η ΄Ανοιξη μιλάει για τη ζωή των μαθητών ενός ενοριακού σχολείου στην Εσθονία στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Oskar Luts έγραφε για τη δική του παιδική ηλικία. Ο Arno του βιβλίου είναι στην πραγματικότητα ο Oskar Luts όταν ήταν παιδί.
Οι ερευνητές μελετούν παλιά ντοκουμέντα και με βάση αυτά γράφουν την ιστορία των βιβλίων. Τα ιστορικά βιβλία μιλούν για περιστατικά που έχουν συμβεί, αλλά σ’ αυτά τα βιβλία δεν είναι πάντα ξεκάθαρο πώς ήταν η ζωή των κοινών ανθρώπων.
Τα βιβλία με διηγήματα θυμούνται πράγματα που δεν μπορεί να βρει κανείς σε παλιά ντοκουμέντα. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να μας πουν πώς σκεφτόταν ένα παιδί σαν τον ΄Αρνο όταν πήγαινε σχολείο πριν από εκατό χρόνια, ή τι ονειρεύονταν τα παιδιά εκείνο τον καιρό, τι τα φόβιζε ή τι τα έκανε να νιώθουν ευτυχισμένα. Το βιβλίο θυμάται επίσης τους γονείς των παιδιών, θυμάται σε ποιους ήθελαν να μοιάσουν τα παιδιά τους και τι μέλλον προσδοκούσαν γι’ αυτά.
Μπορούμε βέβαια και σήμερα να γράψουμε βιβλία για παιδιά μιας παλιάς εποχής και συχνά τέτοια βιβλία είναι συναρπαστικά. Ωστόσο ένας σύγχρονος συγγραφέας δεν μπορεί να ξέρει πραγματικά τις μυρωδιές και τις γεύσεις, τους φόβους και τις χαρές του μακρινού παρελθόντος. Ο σύγχρονος συγγραφέας γνωρίζει ήδη τι επακολούθησε και πώς εξελίχθηκε το μέλλον των ανθρώπων.
Το βιβλίο θυμάται το χρόνο που γράφτηκε.
Από τα βιβλία του Καρόλου Ντίκενς μπορούμε να καταλάβουμε πώς ήταν πραγματικά η ζωή ενός αγοριού στους δρόμους του Λονδίνου στα μέσα του 19ου αιώνα – τον καιρό του ΄Ολιβερ Τουίστ. Με τα μάτια του Ντέιβιντ Κόπερφιλντ (τα μάτια του Ντίκενς εκείνη την εποχή) βλέπουμε όλων των ειδών τους χαρακτήρες που ζούσαν στην Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα – πώς ήταν οι σχέσεις τους και πώς οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους επηρέαζαν τις σχέσεις αυτές. Επειδή ο Ντέιβιντ Κόπερφιλντ ήταν σε μεγάλο βαθμό ο ίδιος ο Κάρολος Ντίκενς, δεν είχε ανάγκη ο Ντίκενς να φανταστεί αυτά που έγραφε, τα ήξερε ήδη.
Κι ακόμα, από ένα βιβλίο είναι που ξέρουμε πώς ήταν για τον Τομ Σόγιερ, τον Χάκερλμπερι Φιν και το φίλο τους τον Τζιμ να ταξιδεύουν στον ποταμό Μισισιπή στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Μαρκ Τουέιν έγραψε για τις περιπέτειές τους. Γνώριζε πολύ καλά τι σκέφτονταν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης για τους άλλους, γιατί ζούσε ανάμεσα σε τέτοιους ανθρώπους. ΄Ηταν ένας από εκείνους.
Στα έργα τα λογοτεχνικά, οι πιο ακριβείς περιγραφές προσώπων του παρελθόντος είναι εκείνες που γράφτηκαν την εποχή που ζούσαν οι παλιοί εκείνοι άνθρωποι.
Το βιβλίο θυμάται.
Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2012
Το 2012 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα του Μεξικού. Το μήνυμα το έγραψε η πολυβραβευμένος Μεξικανός συγγραφέας Francisco Hinojosa, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού το 1954 και είναι ένας από τους πολυγραφότερους και πιο επιτυχημένους συγγραφείς βιβλίων για παιδιά. ΄Εχει γράψει 40 βιβλία (ποιήματα, διηγήματα, ταξιδιωτικά, δοκίμια και βιβλία για παιδιά και νέους) από τα οποία τα πιο γνωστά είναι το ιστορικό μυθιστόρημα A golpe de calcet.n (Με τα πόδια), La peor se.ora del mundo (Η χειρότερη κυρία του κόσμου) και Anibal y Melquiades (Anibal και Melquiades). Στα έργα του επικρατεί το χιούμορ και η φαντασία.
Την αφίσα τη φιλοτέχνησε ο Μεξικανός εικονογράφος Juan Gedovius, που γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού και δηλώνει ότι είναι επίσης αφηγητής, «αδιόρθωτη κουκουβάγια» και «ψαράς θαλάσσιων δράκων». ΄Εχουν δημοσιευτεί περισσότερα από 60 έργα του, έχει τιμηθεί με δέκα διεθνή βραβεία και έχει συμμετάσχει σε πολλές εθνικές και διεθνείς εκθέσεις. Στα βιβλία του περιλαμβάνονται τα: Trucas (Τρούκας), Ribit (Ρίμπιτ), και Morado al cubo (Ο μοβ κύβος).
Francisco Hinojosa (Μεξικό)
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος. Στην πραγματικότητα δεν ήταν μία μόνο ιστορία αλλά πολλές, που άρχισαν να γεμίζουν τον κόσμο με παραμύθια για ανυπάκουα κορίτσια και πονηρούς λύκους, κρυστάλλινα γοβάκια κι ερωτοχτυπημένους πρίγκιπες, έξυπνους γάτους και μολυβένια στρατιωτάκια, φιλικούς γίγαντες και εργοστάσια σοκολάτας. Γέμιζαν τον κόσμο με λέξεις, με ευστροφία, με εικόνες και παράξενους χαρακτήρες. Καλούσαν τον κόσμο να γελάσει, να θαυμάσει, να τις ζήσει. Του έδιναν νόημα. Κι από τότε, οι ιστορίες αυτές συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να μας λένε χίλιες και μία φορές «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος…»
Όταν διαβάζουμε, λέμε ή ακούμε ιστορίες, ασκούμε το μυαλό μας όπως περίπου θα κάναμε αν έπρεπε να το γυμνάζουμε για να μείνει καλλίγραμμο. Σίγουρα, κάποια μέρα, χωρίς ούτε καν να το καταλάβουμε, μια από τις ιστορίες αυτές θα ξανάρθει στη ζωή μας, προσφέροντάς μας δημιουργικές λύσεις σε εμπόδια που θα συναντούμε στο δρόμο μας.
Όταν διαβάζουμε, λέμε ή ακούμε ιστορίες, συνεχίζουμε κι ένα πανάρχαιο τυπικό που διαδραμάτισε θεμελιώδη ρόλο στην ιστορία του πολιτισμού: τη δημιουργία κοινότητας. Οι πολιτισμοί, οι περασμένες εποχές και γενιές έρχονται μαζί με τις ιστορίες αυτές να μας πουν πως είμαστε όλοι ένα, οι Ιάπωνες, οι Γερμανοί, οι Μεξικανοί. Εκείνοι που έζησαν τον δέκατο έβδομο αιώνα κι εμείς οι σημερινοί, που διαβάζουμε τις ιστορίες μας στο διαδίκτυο. οι παππούδες, οι γονείς και τα παιδιά. Οι ιστορίες ικανοποιούν όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, επειδή, μολονότι έχουμε τεράστιες διαφορές, βαθιά μέσα μας είμαστε όλοι πρωταγωνιστές των ιστοριών.
Αντίθετα με τους ζωντανούς οργανισμούς που γεννιούνται, αναπαράγονται και πεθαίνουν, οι ιστορίες, ξεχειλίζοντας από γονιμότητα, μπορούν να γίνουν αθάνατες - ιδιαίτερα οι παραδοσιακές που έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν στις συνθήκες και στον περίγυρο όπου λέγονται ή ξαναγράφονται. Είναι ιστορίες που, όταν αναπαράγονται ή ακούγονται, μας κάνουν συν-δημιουργούς.
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν επίσης μια χώρα γεμάτη μύθους, ιστορίες και θρύλους που μεταδίδονταν επί αιώνες από στόμα σε στόμα, φανέρωναν την ιδέα της δημιουργίας τους, αφηγούνταν το ιστορικό τους, μοίραζαν τον πολιτιστικό τους πλούτο, κινούσαν την περιέργεια κι έφερναν χαμόγελα στα πρόσωπα. ΄Ηταν και μια χώρα όπου πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούσαν να έχουν βιβλία. Αλλά η ιστορία αυτή έχει αρχίσει ν' αλλάζει. Σήμερα, οι ιστορίες φτάνουν ακόμα και στις πιο μακρινές γωνιές της πατρίδας μου, του Μεξικού. Και, βρίσκοντας αναγνώστες, οι ιστορίες αυτές εκπληρώνουν το ρόλο τους δημιουργώντας κοινότητες, οικογένειες ή άτομα που έχουν περισσότερες
δυνατότητες να βρουν την ευτυχία.
Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2013
Για το φετινό μήνυμα και την αφίσα (2013) υπεύθυνο είναι το τμήμα της IBbY στις Η.Π.Α. Με το ποίημα "βιβλιοχαρά σε όλη τη γη" ο εικονογράφος Ashley Bryan και η ποιήτρια - συγγραφέας Pat Mora μας καλούν να γίνουμε πάλι παιδιά και να νιώσουμε τη χαρά που δίνει ένα βιβλίο!
Διαβάζουμε εγώ κι εσύ.
Τα γράμματα γίνονται λέξεις
κι οι λέξεις έπειτα, όλες μαζί,
γίνονται βιβλία να διαλέξεις.
Άκου πώς ψιθυρίζουν!
Ποτάμια στις σελίδες κελαρύζουν,
αρκούδες τραγουδούν,
όταν το φεγγάρι αντικρίζουν.
Μπαίνουμε σε κάστρα φοβερά.
Δέντρα σκαρφαλώνουν ως τα σύννεφα.
Γενναία κορίτσια πετούν θαρρετά,
αγόρια ψαρεύουν άστρα λαμπερά.
Εσύ κι εγώ διαβάζουμε μαζί,
«Βιβλιοχαρά» σ’ όλη τη γη.
Ποίημα της Pat Mora
Εικονογράφηση του Ashley Bryan
απόδοση στα ελληνικά Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2014
Το φετινό μήνυμα μετάφρασε στα ελληνικά η Επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, η συγγραφέας κ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
Συχνά οι αναγνώστες ρωτούν τους συγγραφείς πώς γίνεται και γράφουν τις ιστορίες τους – από πού έρχονται οι ιδέες ; Από τη φαντασία μου, απαντάει ο συγγραφέας. Α, μάλιστα, μπορεί να πουν οι αναγνώστες. Αλλά πού είναι η φαντασία σας, κι από τι είναι φτιαγμένη, κι έχουν όλοι φαντασία.
Α, λέει τότε ο συγγραφέας, η φαντασία είναι μέσα στο κεφάλι μου βέβαια και είναι φτιαγμένη από εικόνες και λέξεις, αναμνήσεις και ίχνη από άλλες ιστορίες και λέξεις, κομμάτια από πράγματα και μελωδίες και σκέψεις και πρόσωπα και τέρατα και σχήματα και λέξεις, κινήσεις και λέξεις, κύματα και αραβουργήματα και τοπία και λέξεις, αρώματα και αισθήματα και χρώματα και ρίμες και μικρούς ήχους και ξαφνικούς θορύβους και γεύσεις κι εκρήξεις ενέργειας και γρίφους και αύρες και λέξεις. Και στροβιλίζονται όλα εκεί μέσα και τραγουδούν κι αλλάζουν διαρκώς σαν τα βλέπεις από καλειδοσκόπιο κι αιωρούνται και κάθονται και σκέφτονται και τσιγκλούν το κεφάλι.
Βέβαια φαντασία έχει ο καθένας, διαφορετικά δε θα μπορούσαμε να ονειρευόμαστε. Η φαντασία του καθενός, ωστόσο, δεν έχει μέσα της το ίδιο υλικό. Στους μάγειρες ίσως περιέχει γεύσεις κυρίως και στους ζωγράφους χρώματα και σχήματα κυρίως. Όμως η φαντασία των συγγραφέων είναι γεμάτη κυρίως από λέξεις.Με λέξεις λειτουργεί επίσης και η φαντασία εκείνων που διαβάζουν ή ακούνε ιστορίες. Η φαντασία του συγγραφέα πλάθει και ανακατεύει και φτιάχνει ιδέες και ήχους και φωνές και χαρακτήρες και γεγονότα μέσα στην ιστορία? και η ιστορία είναι φτιαγμένη από λέξεις και μόνο, στρατιές από κουλουριαστά σημαδάκια που γεμίζουν τις σελίδες. Έρχεται τότε ο αναγνώστης και τα σημαδάκια ζωντανεύουν. Μένουν στη σελίδα, εξακολουθούν να μοιάζουν με στρατιές, αλλά τρεχοβολούν και στη φαντασία του αναγνώστη και ο αναγνώστης τώρα σχηματίζει και συνδέει έτσι τις λέξεις, ώστε η ιστορία να εκτυλίσσεται μέσα στο δικό του ή στο δικό της το κεφάλι, όπως έκανε κάποτε στο κεφάλι του συγγραφέα.
Αυτός είναι ο λόγος που ο αναγνώστης είναι εξίσου σημαντικός για την ιστορία με το συγγραφέα. Υπάρχει μόνο ένας συγγραφέας για κάθε ιστορία, υπάρχουν όμως εκατοντάδες ή χιλιάδες ή μπορεί και εκατομμύρια αναγνώστες, που διαβάζουν στη γλώσσα του συγγραφέα, ή σε άλλες γλώσσες στις οποίες μπορεί να έχει μεταφραστεί. Χωρίς τον συγγραφέα η ιστορία δε θα είχε γεννηθεί ποτέ. Αλλά χωρίς τις χιλιάδες των αναγνωστών σε όλο τον κόσμο, η ιστορία δεν θα είχε ζήσει όλες τις ζωές που θα μπορούσε να ζήσει.
Κάθε αναγνώστης μιας ιστορίας έχει κάτι κοινό με κάθε άλλο αναγνώστη της. Ξεχωριστά ο καθένας, αλλά και μαζί κατά κάποιον τρόπο, ξαναδημιουργούν την ιστορία του συγγραφέα στη δική τους φαντασία - μια πράξη που είναι ταυτόχρονα ιδιωτική και δημόσια, προσωπική και κοινή, ατομική και διεθνής. Κι αυτό ίσως είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι.
Συνεχίστε να διαβάζετε!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2015
Το 2015 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το μήνυμα το έγραψε η Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi. Την αφίσα τη φιλοτέχνησε η Nasim Abaeian.
Marwa Al Aqroubi (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα)
«Μιλάμε πολλές γλώσσες κι έχουμε ρίζες διαφορετικές
Μοιραζόμαστε όμως τις ίδιες ιστορίες»
Παγκόσμιες ιστορίες… Λαϊκά παραμύθια
Είναι η ίδια ιστορία που μας έχουν πει
Με διαφορετικές φωνές
Με διαφορετικά χρώματα
Δεν αλλάζει όμως ποτέ
Αρχή…
Πλοκή…
Και τέλος…
Είναι η ίδια ιστορία που ξέρουμε όλοι και την αγαπάμε
Την ακούσαμε όλοι
Σε διαφορετικές εκδοχές, με διαφορετικές φωνές
Αλλά είναι πάντα η ίδια
Υπάρχει ένας ήρωας… μια πριγκίπισσα… ένας κακός
Δεν έχει σημασία η γλώσσα
Τα ονόματα
Ή τα πρόσωπα
Είναι πάντα η ίδια
Αρχή
Πλοκή
Και τέλος
Πάντα εκείνος ο ήρωας, εκείνη η πριγκίπισσα, εκείνος ο κακός
Αναλλοίωτοι από αιώνες
Μας κρατούν συντροφιά
Μας ψιθυρίζουν στα όνειρά μας
Μας νανουρίζουν το βράδυ
Οι φωνές τους έχουν σβήσει από καιρό
Αλλά ζουν για πάντα στην καρδιά μας
Γιατί μας φέρνουν κοντά σε μια χώρα μυστηρίου και φαντασίας
Κι έτσι οι διάφοροι πολιτισμοί ενώνονται όλοι σε
Μια ιστορία
Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
Η Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi, συγγραφέας παιδικών βιβλίων και Πρόεδρος του Τμήματος των ΗΑΕ της ΙΒΒΥ, με εξαιρετική δραστηριότητα στην εκτέλεση προγραμμάτων για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, τόσο στη χώρα της όσο και στο εξωτερικό, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου οι πολεμικές συγκρούσεις ή οι φυσικές καταστροφές έχουν δημιουργήσει τραγικές καταστάσεις για τα παιδιά με σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή τους.
Η Nasim Abaeian, που φιλοτέχνησε την αφίσα, γεννήθηκε στο Ισπαχάν του Ιράν και πέρασε την παιδική της ηλικία στη Γένοβα της Ιταλίας. Σπούδασε καλές τέχνες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στις ΗΠΑ και σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Zayed, ενώ παράλληλα εικονογραφεί παιδικά βιβλία.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2016
Κείμενο για την Παγκόσμια ημέρα παιδικού Βιβλίου 2016
Luciana Sandroni, Ibby Βραζιλίας
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια … πριγκίπισσα; Όχι. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια βιβλιοθήκη. Ήταν και ένα κορίτσι που το έλεγαν Λουΐζα και πήγε πρώτη του φορά στη βιβλιοθήκη. Περπατούσε αργά, σέρνοντας μια τεράστια σάκα με ρόδες. Κοίταζε παντού τριγύρω με έκπληξη: Ράφια και άλλα ράφια γεμάτα με βιβλία …τραπέζια, καρέκλες, χρωματιστά μαξιλάρια, ζωγραφιές στους τοίχους και αφίσες.
«Έφερα μια φωτογραφία μου» είπε ντροπαλά στον βιβλιοθηκάριο.
«Θαυμάσια Λουΐζα». Θα ετοιμάσω την κάρτα σου για τη βιβλιοθήκη. Στο μεταξύ, διάλεξε κάποιο βιβλίο. Μπορείς να διαλέξεις ένα και να το πάρεις στο σπίτι σου, εντάξει;»
«Ένα μόνο;». Ρώτησε η Λουΐζα απογοητευμένη.
Χτύπησε το τηλέφωνο εκείνη τη στιγμή και ο βιβλιοθηκάριος άφησε το κορίτσι μοναχό του να κάνει αυτή τη δύσκολη δουλειά, να διαλέξει μόνο ένα από τη θάλασσα εκείνη των βιβλίων στα ράφια. Η Λουΐζα έσερνε τη σάκα της τριγύρω και έψαχνε, έψαχνε, ώσπου βρήκε την αγαπημένη της Χιονάτη. Το αντίτυπο εκείνο είχε σκληρό εξώφυλλο και πανέμορφες εικόνες. Με το βιβλίο στο χέρι, έσυρε ξανά τη σάκα και, καθώς έκανε να φύγει κάποιος τη χτύπησε ελαφρά στον ώμο. Παραλίγο να πέσει κάτω η Λουΐζα από την έκπληξη. Δεν ήταν άλλος παρά ο Παπουτσωμένος Γάτος με το βιβλίο του στα χέρια, ή μάλλον στα μπροστινά του ποδαράκια! «Τι κάνεις; Πώς είσαι;» Τη ρώτησε όλο ευγένεια. «Αυτές τις ιστορίες με τις πριγκίπισσες δεν τις έχεις μάθει όλες πια Λουΐζα; Γιατί δεν παίρνεις το βιβλίο μου; Τον Παπουτσωμένο Γάτο, που είναι πιο αστείο;»
Κατάπληκτη η Λουΐζα με τα μάτια γουρλωμένα, δεν ήξερε τι να πει.«Τι συμβαίνει; Σου έφαγε τη γλώσσα η Γάτα;» Αστειεύτηκε αυτός.
«Είσαι στ’ αλήθεια ο Παπουτσωμένος Γάτος;»«Εγώ είμαι. Ολοζώντανος. Πάρε με, λοιπόν, στο σπίτι σου και θα τα μάθεις όλα για την ιστορία μου με τον Μαρκήσιο του Καραμπά».
Το κορίτσι, σαστισμένο ακόμη, συμφώνησε ναι με το κεφάλι.Ο Παπουτσωμένος Γάτος, με ένα σάλτο μαγικό ξαναμπήκε στο βιβλίο και μόλις η Λουίζα ξαναέκανε να φύγει κάποιος την ξαναχτύπησε ελαφρά στον ώμο. Ήταν εκείνη!«Άσπρη σαν το χιόνι, μάγουλα σαν τριαντάφυλλα και μαλλιά μαύρα σαν τον έβενο». Ξέρετε ποια ήταν;«Η Χιονάτη!» φώναξε η Λουΐζα έκθαμβη!«Λουΐζα πάρε με κι εμένα! Αυτό το αντίτυπο είναι πιστή αναδιήγηση της ιστορίας που έγραψαν οι αδερφοί Γκριμ!» της είπε δείχνοντας το βιβλίο της.Έτοιμη ήταν η Λουΐζα ν’ αλλάξει πάλι το βιβλίο, μα ο Παπουτσωμένος Γάτος εκνευρίστηκε:
«Χιονάτη, η Λουΐζα έχει αποφασίσει! Γύρνα στους έξι νάνους σου!»«Οι νάνοι μου είναι εφτά και η Λουΐζα δεν έχει αποφασίσει ακόμα τίποτα!» φώναξε η Χιονάτη , κόκκινη από θυμό.Γύρισαν τότε και οι δύο στο κορίτσι να δουν τι θ’ απαντήσει.«Δεν ξέρω ποιο να πάρω. Θέλω να τα πάρω όλα…»Ξάφνου τότε συνέβη κάτι αναπάντεχο κι ολότελα παράξενο. Όλοι οι ήρωες άρχισαν να βγαίνουν από τα βιβλία τους. Η Σταχτοπούτα, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Ωραία Κοιμωμένη , η Ραπουνζελ… Μια παρέα από πραγματικές πριγκίπισσες…«Πάρε με μαζί σου Λουΐζα!» την παρακαλούσε καθεμιά τους.«Χρειάζομαι μόνο ένα κρεβάτι για να κοιμηθώ λιγάκι» χασμουρήθηκε η Ωραία Κοιμωμένη.«Μόνο εκατό χρονάκια!» την κορόιδεψε ο Παπουτσωμένος Γάτος.Η Σταχτοπούτα άρχισε να λέει: «Θα σου καθαρίσω το σπίτι εγώ, μόνο που το βράδυ έχω να πάω σε χορό στο παλάτι του…»«Του πρίγκιπα!» έβαλαν τα γέλια όλοι.«Στο καλάθι μου έχω πίτα και κρασί. Θέλει κανένας λίγο;» τους πρόσφερε η Κοκκινοσκουφίτσα.Εμφανίστηκαν τότε και άλλοι ήρωες παραμυθιών: το Ασχημόπαπο, το Κοριτσάκι με τα σπίρτα, ο Μολυβένιος Στρατιώτης και η Μπαλαρίνα….«Μπορούμε να έρθουμε μαζί σου; Είμαστε όλοι ήρωες του Άντερσεν» της είπε το Ασχημόπαπο που δεν ήταν στ’ αλήθεια τόσο άσχημο.«Είναι ζεστό το σπίτι σου;» ρώτησε το κοριτσάκι με τα σπίρτα.«Αχ, αν έχει τζάκι καλύτερα να μείνουμε κοντά της…» μουρμούρισαν ο Μολυβένιος Στρατιώτης και η Μπαλαρίνα.
Φάνηκε τότε ξαφνικά μπροστά τους ένας άγριος λύκος δείχνοντας τα φοβερά του δόντια! «Ο Μεγάλος Κακός Λύκος!!!»
«Τι μεγάλο στόμα που έχεις Λύκε!» θαύμασε από συνήθεια η Κοκκινοσκουφίτσα.«Θα σας προστατέψω εγώ!» είπε με γενναιότητα ο Μολυβένιος Στρατιώτης.Την ίδια στιγμή άνοιξε ο Μεγάλος Κακός Λύκος το τεράστιο στόμα του και… Τους έφαγε όλους; Όχι. Απλά χασμουρήθηκε κουρασμένος και είπε ήρεμα:«Ησυχάστε όλοι! Μια ιδέα ήθελα μόνο να σας πω. Η Λουΐζα μπορεί να πάρει το βιβλίο που θέλει, τη Χιονάτη κι εμείς να μπούμε μες τη σάκα της, που μας χωράει όλους.Την ιδέα την βρήκαν όλοι εξαιρετική!«Μπορούμε Λουίζα;» ρώτησε το κοριτσάκι με τα σπίρτα που έτρεμε από το κρύο.«Βέβαια!» είπε εκείνη και άνοιξε τη σάκα της.Οι ήρωες των παραμυθιών, μπήκαν στην γραμμή και ετοιμάστηκαν.«Πρώτα οι πριγκίπισσες» πρόσταξε η Σταχτοπούτα.Την τελευταία στιγμή εμφανίστηκαν ένα σωρό ήρωες από βιβλία βραζιλιάνικα. Και μπήκαν μέσα όλοι.Η σάκα με τις ρόδες ήταν τώρα πιο βαριά από ποτέ. Ήταν τόσο βαριοί οι ήρωες! Η Λουΐζα πήρε το βιβλίο, τη Χιονάτη κι ο βιβλιοθηκονόμος το έγραψε στην κάρτα της.Λίγο αργότερα, το κορίτσι έφτασε στο σπίτι του ευχαριστημένο και η μητέρα του ρώτησε από μέσα:«Γύρισες χρυσό μου;»«Γυρίσαμε!»
Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου
Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου καθιερώθηκε από την ΙΒΒΥ, τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα, το 1966, την ημέρα των γενεθλίων του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (2 Απριλίου 1805), με σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και να στρέψει το βλέμμα όλων στο παιδικό βιβλίο.
Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της IBBY ετοιμάζει ένα μήνυμα και μία αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο.
Για το 2016, το υλικό του εορτασμού το έχει αναλάβει η Ibby της Βραζιλίας.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2017
«Ας μεγαλώσουμε με το βιβλίο…» του Sergey Makhotin (Ρωσία) - Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
Το 2017, υπεύθυνο για το υλικό του
εορτασμού είναι το Τμήμα της Ρωσίας. Το μήνυμα το έγραψε ο ταλαντούχος
ποιητής και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Sergey Makhotin. Γεννήθηκε στο
Σότσι το 1953 και κατοικεί στην Αγία Πετρούπολη. Έχει γράψει περισσότερα
από 20 βιβλία για παιδιά και νέους και έχει αποσπάσει βραβεία και
διακρίσεις. Παράλληλα με τη συγγραφή βιβλίων, έχει δημοσιεύσει κείμενα
σε παιδικά περιοδικά και ασχολείται με ραδιοφωνικά προγράμματα για
παιδιά.
Την
αφίσα τη φιλοτέχνησε o διακεκριμένος καλλιτέχνης Mikhail Fedorov,
υποψήφιος για το Διεθνές Βραβείο Εικονογράφησης Χανς Κρίστιαν Άντερσεν
2016. Γεννήθηκε το 1941 και σπούδασε στη Μόσχα. Ως σήμερα, έχει
εικονογραφήσει περισσότερα από 90 βιβλία, έχει τιμηθεί με περισσότερα
από 30 εθνικά και διεθνή βραβεία, ενώ έργα του έχουν περιληφθεί σε
πάμπολλες εκθέσεις ανά τον κόσμο.
Όταν ήμουν μικρό παιδί, μου άρεσε να χτίζω σπίτια με κύβους και να παίζω παιχνίδια όλων των ειδών. Για στέγη χρησιμοποιούσα συχνά ένα βιβλίο με εικόνες. Στα όνειρά μου τρύπωνα στο σπίτι, ξάπλωνα σ’ ένα κρεβάτι καμωμένο από σπιρτόκουτο και κοιτούσα τα σύννεφα ή τον έναστρο ουρανό – ανάλογα με την εικόνα που προτιμούσα.
Ακολουθούσα από διαίσθηση τον κανόνα της ζωής κάθε παιδιού, που προσπαθεί να δημιουργήσει για τον εαυτό του ένα άνετο και ασφαλές περιβάλλον. Κι ένα παιδικό βιβλίο με βοήθησε στ’ αλήθεια να τα καταφέρω.
Έπειτα μεγάλωσα, έμαθα να διαβάζω, κι ένα βιβλίο στη φαντασία μου άρχισε να φαίνεται περισσότερο σαν μια πεταλούδα ή ακόμα σαν ένα πουλί παρά σαν μια στέγη σπιτιού. Οι σελίδες του έμοιαζαν με φτερά που θρόιζαν. Θαρρείς και το βιβλίο έστεκε στο περβάζι έτοιμο να πετάξει έξω από το ανοιχτό παράθυρο σε άγνωστους τόπους. Το έπαιρνα στα χέρια μου, άρχιζα να το διαβάζω κι εκείνο ησύχαζε. Τότε ορμούσα εγώ σε άλλες χώρες και κόσμους, ξανοίγοντας τον χώρο της φαντασίας μου.
Τι χαρά να κρατάει κανείς ένα νέο βιβλίο στα χέρια του! Στην αρχή δεν ξέρεις τι λέει το βιβλίο. Αντιστέκεσαι στον πειρασμό να κοιτάξεις την τελευταία σελίδα. Και τι όμορφα που μυρίζει! Αδύνατον να αναλύσεις τη μυρωδιά στα συστατικά της: το τυπογραφικό μελάνι, την κόλλα… όχι, δε γίνεται! Η μυρωδιά του βιβλίου είναι ιδιαίτερη, συναρπαστική και μοναδική. Οι άκρες από μερικές σελίδες μπορεί να έχουν κολλήσει, λες και το βιβλίο δεν έχει ξυπνήσει ακόμα. Ξυπνάει όταν αρχίζεις να το διαβάζεις.
Μεγαλώνεις και ο κόσμος ολόγυρα γίνεται περισσότερο σύνθετος. Αντιμετωπίζεις ερωτήματα που ακόμα και οι μεγάλοι δεν μπορούν να τα απαντήσουν. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό να μοιραστείς τις αμφιβολίες και τα μυστικά σου με κάποιον. Και να που ένα βιβλίο έρχεται πάλι να σε βοηθήσει. Πολλοί από μας έχουν πιάσει τον εαυτό τους να συλλογίζεται: για μένα γράφτηκε αυτό το βιβλίο! Και ο ήρωας που προτιμάς φαίνεται ξαφνικά να σου μοιάζει. Συναντά τα ίδια προβλήματα και τ’ αντιμετωπίζει με σύνεση. Κάποιος άλλος από τους χαρακτήρες δε σου μοιάζει καθόλου, αλλά θέλεις να δοκιμάσεις τον ρόλο του, να νιώσεις γενναίος και πολυμήχανος σαν εκείνον.
Όταν ένα αγόρι ή ένα κορίτσι λέει «Δε μ’ αρέσει να διαβάζω!», με κάνει και γελάω! Δεν τα πιστεύω αυτά τα παιδιά. Σίγουρα τρώνε παγωτά, παίζουν παιχνίδια, παρακολουθούν ενδιαφέρουσες ταινίες. Με άλλα λόγια, τους αρέσει να περνούν καλά. Και το διάβασμα δεν είναι μόνο μια επίπονη δουλειά που οδηγεί στην ανάπτυξη των συναισθημάτων και της προσωπικότητάς μας, αλλά πρώτ’ απ’ όλα είναι ευχαρίστηση.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο γράφουν τα έργα τους οι συγγραφείς παιδικών βιβλίων.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2018
ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΕΙΜΑΙ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΣΑ Σ’ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ…
Inese Zantere (Λετονία)
Οι άνθρωποι τείνουν προς τον ρυθμό και την τάξη με τον τρόπο που η μαγνητική ενέργεια οργανώνει τα μεταλλικά ρινίσματα σ’ ένα πείραμα φυσικής ή όπως μια νιφάδα χιονιού δημιουργεί κρυστάλλους από το νερό. Σ’ ένα παραμύθι ή σ’ ένα ποίημα, τα παιδιά χαίρονται τις επαναλήψεις, τα ρεφρέν, και τα πασίγνωστα μοτίβα, επειδή κάθε φορά τ’ αναγνωρίζουν –βάζουν τάξη σ’ ένα κείμενο. Ο κόσμος αποκτά μια υπέροχη ομαλότητα. Θυμάμαι ακόμα πόσο πάλευα με τον εαυτό μου, όταν ήμουν παιδί, για δικαιοσύνη, συμμετρία και ίσα δικαιώματα για το αριστερό και το δεξί: αν χτυπούσα με τα δάχτυλα έναν ρυθμό στο τραπέζι, μετρούσα πόσες φορές έπαιζε το κάθε δάχτυλο, για να μην αδικηθεί κανένα! Όταν χειροκροτούσα, χτυπούσα τη δεξιά παλάμη πάνω στην αριστερή, μα ύστερα σκέφτηκα πως αυτό ήταν άδικο κι έμαθα να κάνω και το αντίθετο –να χτυπώ την αριστερή παλάμη πάνω στη δεξιά. Αυτή η ενστικτώδης επιθυμία για ισορροπία είναι αστεία βέβαια, δείχνει όμως την ανάγκη να εμποδίσει κανείς τη μονομέρεια στον κόσμο. Κι εγώ είχα την αίσθηση ότι ήμουν προσωπικά υπεύθυνη γι’ αυτή την ισορροπία.
Στο βιβλίο, το μικρό είναι πάντα μεγάλο, κι όχι μόνο όταν έρχεται η ενηλικίωση. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Εκείνο που οι αναγνώστες μικρής ηλικίας δεν μπορούν να συλλάβουν στο μυαλό τους παραμένει αποτύπωμα στη συνείδησή τους και συνεχίζει να ενεργεί έστω κι αν δεν ήταν απόλυτα κατανοητό. Ένα εικονοβιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό θησαυροφυλάκιο σοφίας και πολιτισμού ακόμα και για ενηλίκους, όπως τα παιδιά μπορούν να διαβάσουν ένα βιβλίο για ενηλίκους και να βρουν τη δική τους ιστορία, έναν υπαινιγμό για τη ζωή τους που αρχίζει ν’ ανθίζει. Ο πολιτιστικός περίγυρος διαμορφώνει τους ανθρώπους, τους προετοιμάζει για τις εντυπώσεις που θα έρθουν στο μέλλον, καθώς και για τις δοκιμασίες που θα χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσουν παραμένοντας ακέραιοι.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού. Σηματοδοτεί τον κόσμο που αναδημιουργείται κάθε φορά, μια παιγνιώδη και όμορφη σοβαρότητα, χωρίς την οποία όλα, ακόμα και η παιδική λογοτεχνία, είναι άσκοπη απασχόληση.
Συνοψίζοντας: Το βιβλίο κάνει το παιδί να διαισθανθεί ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει μία μοναδική θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων, ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού.
Η τάση των παιδιών για ποιήματα και ιστορίες πηγάζει επίσης από την ανάγκη τους να φέρουν τάξη στο χάος τους κόσμου. Από την αβεβαιότητα, όλα τείνουν προς μία τάξη. Ποιηματάκια, παραδοσιακά τραγούδια, παιχνίδια, παραμύθια, ποίηση –όλες αυτές οι ρυθμικά οργανωμένες μορφές ύπαρξης βοηθούν τα παιδιά να διαμορφώσουν την παρουσία τους στο γενικότερο χάος. Δημιουργούν μία ενστικτώδη επίγνωση ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων και ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία, ακόμα κι αν δεν έχουμε κατά νου τα περί Θεού ή τα περί μορφοκλασμάτων –γνωστών ως φράκταλ. Το παιδικό βιβλίο είναι μια θαυμαστή δύναμη που ενισχύει τη μεγάλη επιθυμία και την ικανότητα του νεαρού ατόμου να υπάρξει. Ενισχύει το θάρρος του να ζήσει.
Inese Zantere (Λετονία)
2019
Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε
Kęstutis Kasparavičius
Λιθουανία
Βιάζομαι!... Δεν έχω χρόνο!... Αντίο!... Ακούμε τέτοιες κουβέντες κάθε μέρα, όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Συχνά επίσης ακούμε να λέγεται ότι ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης, της ταχύτητας και της βιασύνης.
Αν όμως πάρεις στα χέρια σου ένα βιβλίο, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτή τη θαυμαστή ιδιότητα – μας βοηθούν να χαλαρώνουμε. Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια το φόβο πως όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα κι εσύ δεν προλαβαίνεις να δεις τι γίνεται. Ξαφνικά, αρχίζεις να πιστεύεις ότι δεν χρειάζεται να τρέχεις με τόση βιασύνη για μια δουλειά μάλλον ασήμαντη. Στα βιβλία όλα συμβαίνουν ήσυχα, με μια τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Ίσως επειδή οι σελίδες τους είναι αριθμημένες, ίσως γιατί οι σελίδες κυλούν απαλά και γαλήνια καθώς τις γυρίζεις; Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.
Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο∙ συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία. Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού, ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή από την πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; Ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι, ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξίδευαν στον ουρανό;
Τα βιβλία μας βοηθούν να μη βιαζόμαστε, τα βιβλία μας μαθαίνουν να παρατηρούμε το κάθε τι, τα βιβλία μάς προσκαλούν, ακόμα και μας υποχρεώνουν καμιά φορά να καθίσουμε για λίγο. Συνήθως διαβάζουμε καθιστοί, με το βιβλίο στο τραπέζι ή στα γόνατά μας, έτσι δεν είναι;
Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα – εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα στα μάτια σας, βλέπουν… Ε, ξέρετε τι βλέπουν!
Είμαι βέβαιος ότι τα βιβλία ποτέ δεν βαριούνται όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα – παιδί ή μεγάλος – μας κινεί το ενδιαφέρον πολύ περισσότερο από κάποιον που δεν νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει ποτέ καιρό να καθίσει, που δεν καταφέρνει να παρατηρήσει πολλά απ’ όσα υπάρχουν γύρω μας.
Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, η ευχή μου σε όλους μας είναι: Να υπάρχουν ενδιαφέροντα βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία!
Το μήνυμα “Τα βιβλία μας βοηθούν να μη βιαζόμαστε” και η αφίσα είναι έργα του Λιθουανού Kęstutis Kasparavičius, διεθνούς φήμης εικονογράφου και συγγραφέα. Τη μετάφραση επιμελήθηκε, όπως κάθε χρόνο, η επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος κ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
.............................................................................................................................................
2018
ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΕΙΜΑΙ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΣΑ Σ’ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ…
Inese Zantere (Λετονία)
Οι άνθρωποι τείνουν προς τον ρυθμό και την τάξη με τον τρόπο που η μαγνητική ενέργεια οργανώνει τα μεταλλικά ρινίσματα σ’ ένα πείραμα φυσικής ή όπως μια νιφάδα χιονιού δημιουργεί κρυστάλλους από το νερό. Σ’ ένα παραμύθι ή σ’ ένα ποίημα, τα παιδιά χαίρονται τις επαναλήψεις, τα ρεφρέν, και τα πασίγνωστα μοτίβα, επειδή κάθε φορά τ’ αναγνωρίζουν –βάζουν τάξη σ’ ένα κείμενο. Ο κόσμος αποκτά μια υπέροχη ομαλότητα. Θυμάμαι ακόμα πόσο πάλευα με τον εαυτό μου, όταν ήμουν παιδί, για δικαιοσύνη, συμμετρία και ίσα δικαιώματα για το αριστερό και το δεξί: αν χτυπούσα με τα δάχτυλα έναν ρυθμό στο τραπέζι, μετρούσα πόσες φορές έπαιζε το κάθε δάχτυλο, για να μην αδικηθεί κανένα! Όταν χειροκροτούσα, χτυπούσα τη δεξιά παλάμη πάνω στην αριστερή, μα ύστερα σκέφτηκα πως αυτό ήταν άδικο κι έμαθα να κάνω και το αντίθετο –να χτυπώ την αριστερή παλάμη πάνω στη δεξιά. Αυτή η ενστικτώδης επιθυμία για ισορροπία είναι αστεία βέβαια, δείχνει όμως την ανάγκη να εμποδίσει κανείς τη μονομέρεια στον κόσμο. Κι εγώ είχα την αίσθηση ότι ήμουν προσωπικά υπεύθυνη γι’ αυτή την ισορροπία.
Στο βιβλίο, το μικρό είναι πάντα μεγάλο, κι όχι μόνο όταν έρχεται η ενηλικίωση. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Εκείνο που οι αναγνώστες μικρής ηλικίας δεν μπορούν να συλλάβουν στο μυαλό τους παραμένει αποτύπωμα στη συνείδησή τους και συνεχίζει να ενεργεί έστω κι αν δεν ήταν απόλυτα κατανοητό. Ένα εικονοβιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό θησαυροφυλάκιο σοφίας και πολιτισμού ακόμα και για ενηλίκους, όπως τα παιδιά μπορούν να διαβάσουν ένα βιβλίο για ενηλίκους και να βρουν τη δική τους ιστορία, έναν υπαινιγμό για τη ζωή τους που αρχίζει ν’ ανθίζει. Ο πολιτιστικός περίγυρος διαμορφώνει τους ανθρώπους, τους προετοιμάζει για τις εντυπώσεις που θα έρθουν στο μέλλον, καθώς και για τις δοκιμασίες που θα χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσουν παραμένοντας ακέραιοι.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού. Σηματοδοτεί τον κόσμο που αναδημιουργείται κάθε φορά, μια παιγνιώδη και όμορφη σοβαρότητα, χωρίς την οποία όλα, ακόμα και η παιδική λογοτεχνία, είναι άσκοπη απασχόληση.
Συνοψίζοντας: Το βιβλίο κάνει το παιδί να διαισθανθεί ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει μία μοναδική θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων, ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού.
Η τάση των παιδιών για ποιήματα και ιστορίες πηγάζει επίσης από την ανάγκη τους να φέρουν τάξη στο χάος τους κόσμου. Από την αβεβαιότητα, όλα τείνουν προς μία τάξη. Ποιηματάκια, παραδοσιακά τραγούδια, παιχνίδια, παραμύθια, ποίηση –όλες αυτές οι ρυθμικά οργανωμένες μορφές ύπαρξης βοηθούν τα παιδιά να διαμορφώσουν την παρουσία τους στο γενικότερο χάος. Δημιουργούν μία ενστικτώδη επίγνωση ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων και ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία, ακόμα κι αν δεν έχουμε κατά νου τα περί Θεού ή τα περί μορφοκλασμάτων –γνωστών ως φράκταλ. Το παιδικό βιβλίο είναι μια θαυμαστή δύναμη που ενισχύει τη μεγάλη επιθυμία και την ικανότητα του νεαρού ατόμου να υπάρξει. Ενισχύει το θάρρος του να ζήσει.
Inese Zantere (Λετονία)
Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2019
Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε
Kęstutis Kasparavičius
Λιθουανία
Βιάζομαι!... Δεν έχω χρόνο!... Αντίο!... Ακούμε τέτοιες κουβέντες κάθε μέρα, όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Συχνά επίσης ακούμε να λέγεται ότι ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης, της ταχύτητας και της βιασύνης.
Αν όμως πάρεις στα χέρια σου ένα βιβλίο, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτή τη θαυμαστή ιδιότητα – μας βοηθούν να χαλαρώνουμε. Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια το φόβο πως όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα κι εσύ δεν προλαβαίνεις να δεις τι γίνεται. Ξαφνικά, αρχίζεις να πιστεύεις ότι δεν χρειάζεται να τρέχεις με τόση βιασύνη για μια δουλειά μάλλον ασήμαντη. Στα βιβλία όλα συμβαίνουν ήσυχα, με μια τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Ίσως επειδή οι σελίδες τους είναι αριθμημένες, ίσως γιατί οι σελίδες κυλούν απαλά και γαλήνια καθώς τις γυρίζεις; Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.
Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο∙ συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία. Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού, ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή από την πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; Ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι, ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξίδευαν στον ουρανό;
Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα – εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα στα μάτια σας, βλέπουν… Ε, ξέρετε τι βλέπουν!
Είμαι βέβαιος ότι τα βιβλία ποτέ δεν βαριούνται όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα – παιδί ή μεγάλος – μας κινεί το ενδιαφέρον πολύ περισσότερο από κάποιον που δεν νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει ποτέ καιρό να καθίσει, που δεν καταφέρνει να παρατηρήσει πολλά απ’ όσα υπάρχουν γύρω μας.
Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, η ευχή μου σε όλους μας είναι: Να υπάρχουν ενδιαφέροντα βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία!
Το μήνυμα “Τα βιβλία μας βοηθούν να μη βιαζόμαστε” και η αφίσα είναι έργα του Λιθουανού Kęstutis Kasparavičius, διεθνούς φήμης εικονογράφου και συγγραφέα. Τη μετάφραση επιμελήθηκε, όπως κάθε χρόνο, η επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος κ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
.............................................................................................................................................
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου